Om de grootste ecologische uitdagingen van onze tijd te bestrijden en de aarde leefbaar te houden voor toekomstige generaties is leven binnen planetaire rechtvaardige budgetten, fair shares, noodzakelijk.

1. Klimaatopwarming

De aarde warmt razendsnel op, we begeven ons op een pad richting een onleefbare aarde voor de volgende generaties. Om de aarde leefbaar te houden moeten we deze eeuw onder de 1,5 graad opwarming blijven, maar we gaan richting 3 graden opwarming. Met immense gevolgen: miljarden mensen op de vlucht door uitgedroogde en onleefbare gebieden, grootschalige natuursterfte en voedsel dat onbeschikbaar en onbetaalbaar wordt. Eigenlijk staat onze huidige manier van leven op het spel, ook de Nederlandse. Alleen al om de komende zeespiegelstijging aan te kunnen moet het hele land moet op de schop. Het zo snel mogelijk afbouwen van broeikasgas-uitstoot is nodig om de kans op een klimaat ramp zo klein mogelijk te houden. 

2. Natuurvernietiging

Dieren en planten sterven in een schokkend hoog en onhoudbaar tempo uit. Sinds 1970 is de populatie wilde dieren wereldwijd met bijna driekwart afgenomen, en momenteel staan nog eens 1 miljoen plant-en diersoorten op het punt van uitsterven. Als dit tempo van verlies doorzet gaan we wereldwijd onomkeerbare rampen tegemoet zoals het verdwijnen van ons voedsel. De grootste oorzaken van het verlies van biodiversiteit is de manier waarop wij voedsel en spullen produceren en consumeren.

3. Watertekorten

Waterschaarste is een enorm wereldwijd probleem: 4,4 miljard mensen hebben geen toegang tot veilig drinkwater. Jaarlijks sterven er meer dan 800.000 mensen door onveilig drinkwater, meer dan in alle wereldwijde oorlogen bij elkaar. En in 101 landen, waar 6 miljard mensen wonen, is er een netto afname van de zoetwater voorraad. Ook in Nederland wordt over een aantal jaar waterschaarste verwacht. We zouden minder water moeten gaan gebruiken, maar de verwachting is dat we in de toekomst juist meer water gaan gebruiken.

Het grootste deel van het (zoet)water in de wereld wordt verbruikt door de landbouw. Tevens zijn energiecentrales en de industrie grootverbruikers. In Nederland is ook de industrie een grootverbruiker: Tata Steel verbruikt bijvoorbeeld 33 miljard liter water per jaar. Huishoudens zijn slechts verantwoordelijk voor 10% van het totale water verbruik.

4. Vervuiling

Wereldwijd sterven er jaarlijks 9 miljoen mensen aan vervuiling van lucht, water en bodem. De lucht wordt vervuild door fijnstof en microplastic. Fijnstof zijn kleine stofdeeltjes die binnendringen tot je luchtwegen, longen en hart- en bloedvaten en daar onstekingen veroorzaken. Wereldwijd is fijnstof verantwoordelijk voor 2,5 miljoen doden per jaar. Hiernaast ademen we elke dag we 68.000 microplastic deeltjes in en deze deeltjes kunnen chronische longontsteking veroorzaken, wat weer een grotere kans geeft op longkanker. Waarschijnlijk zijn plastics al verantwoordelijk voor jaarlijks duizenden doden wereldwijd. 

Ook in Nederland is vervuiling een bedreiging voor de volksgezondheid. Deze vervuiling wordt veroorzaakt door de duizenden soorten chemische stoffen die doorsijpelen in onze leefomgeving. Chemische stoffen zoals PFAS zijn overal aanwezig: iedereen heeft PFAS chemicaliën in het lichaam, en vaak op onveilige waardes. In Nederland heeft PFAS al ons drinkwater vervuild: het PFAS-niveau in ons drinkwater is vrijwel overal boven de door het RIVM gestelde gezondheidsrichtwaarde. Alleen al deze PFAS vervuiling kost ons in Europa minimaal €52 miljard aan gezondheidsschade.

Om de grootste ecologische uitdagingen aan te kunnen als mensheid zijn er cruciale planetaire bovengrenzen die we niet mogen overschrijden.

Door per planetaire indicator te leven binnen een rechtvaardig jaarlijks impact budget (fair share) kunnen we voorkomen dat we de planetaire grenzen (verder) overschrijden.  

CO2 uitstoot: 2500 kilo per jaar

Om onder de 1,5 graden opwarming te blijven is er per persoon een soort ‘budget’ beschikbaar aan CO2 wat we nog kunnen uitstoten. Wereldwijd kunnen we per persoon dit jaar 2500 kilo CO2 uitstoten (en nul CO2 in 2050). Maar wij adviseren om je uitstoot nog veel lager te houden want helaas zijn er ook onderzoekers die stellen dat we in 2027 al naar nul CO2 uitstoot moeten om de opwarming onder de 1,5 graad te houden. In Nederland is de uitdaging zeer groot, per persoon stoten wij momenteel 13.500 kilo CO2 per jaar uit.

De Nederlandse consumptie zorgt jaarlijks wereldwijd voor meer dan 18 miljoen hectare biodiversiteitsverlies, ongeveer 1 hectare (10.000 m2) per persoon. Om verdere destabiliserende achteruitgang van de wereldwijde biodiversiteit tegen te gaan moet de negatieve impact van de Nederlandse consumptie met de helft omlaag.

Per wereldburger is er 1 hectare (= 10.000 m2) vruchtbaar land beschikbaar. In Nederland verbruiken we gemiddeld 3 tot 4 hectare per persoon, dus tot wel 400% meer dan dat er rechtvaardig beschikbaar is! Dit betekent dat de gemiddelde Nederlander ernstige schade toebrengt aan de wereldwijde biodiversiteit. Door onze consumptie verdwijnt er wereldwijd natuur ter grootte van ruim 4 keer Nederland. Wereldwijd verbruiken we 75% meer land en grondstoffen dan de aarde kan opbrengen. Dit betekent dat er elk jaar weer meer natuur verloren gaat.

De manier waarop wij grondstoffen gebruiken moet drastisch veranderen. De bodem en de daar aan verbonden ondergrondse en bovengrondse biomassa is van levensbelang. Het geeft ons voedsel, schoon water en schone lucht. Toch schaden we onze bodem op dagelijkse basis en op grote schaal. Dagelijks verliezen we natuur ter grootte van 600 voetbalvelden en tot wel 40 miljoen bomen, dat zijn jaarlijks bijna 15 miljard bomen. En de ontbossing is ook nog eens aan het toenemen.

Tevens verbruiken we wereldwijd momenteel al 2 keer zoveel grondstoffen dan de aarde van nature kan voortbrengen. En het mondiale grondstoffengebruik zal zonder aanvullend beleid naar verwachting met nog eens 60% toenemen.

Deze groei en schade is onhoudbaar en onmogelijk vol te houden, want de aarde is een gesloten systeem. Om een gezonde natuur en leefbare aarde te behouden zullen we grote aanpassingen moeten doen in ons land- en grondstoffen gebruik.

Voor onze consumptie verbruiken we wereldwijd jaarlijks per persoon 5.824 kilo aan grondstoffen (in Nederland 31.755 kilo per persoon) Omdat we wereldwijd jaarlijks bijna 2 keer zoveel grondstoffen verbruiken dan de aarde kan produceren moeten we ons verbruik dus minimaal halveren. Dit betekent dat we wereldwijd per persoon eigenlijk maximaal 2.912 kilo aan grondstoffen per jaar zouden mogen verbruiken.

Per wereldburger is er 2300 liter water per dag (839.500 liter per jaar) beschikbaar. In Nederland gebruiken we gemiddeld 4000 liter water per dag (1.460.000 liter per jaar).

De WHO stelt als advieswaarden dat fijnstof deeltjes ter grootte van PM10 (deeltjes kleiner dan 10 micrometer, ofwel 0,01 millimeter) onder de 15 microgram per kubieke meter lucht per jaar uitstoot moet blijven en PM2,5 grootte onder de 5 microgram moet zijn om gezondheidsrisico’s te verminderen. Deze advieswaarden zijn strenger dan de Europese grenswaarden waar Nederland aan moet voldoen.

De gemiddelde uitstoot in Nederland van de kleinste deeltjes (PM2,5) is 20 microgram per kubieke meter lucht, 4 keer zo hoog als de WHO advieswaarde. Onze fijnstof uitstoot moet dus met ten minste 75% worden verminderd om aan deze advieswaarde te voldoen.

Een grens vaststellen per chemische stof uitstoot is erg lastig, want er bestaan wel rond de 100.000 soorten van deze stoffen. We kunnen beginnen bij het minimaliseren van chemische stoffen met grote negatieve impact op mens en milieu, zoals chemische bestrijdingsmiddelen, PFAS en plastics. Want de planetaire grens voor bijvoorbeeld pfas is al overschreden: de hoeveelheid pfas in ons milieu is hoger dan voorgestelde gezondheidsrichtwaarden. 

Stikstof en fosfor zijn elementaire bouwstenen voor het leven op aarde, maar door oververzadiging sterven er plant- en diersoorten en worden we eerder ziek.

De stikstofuitstoot bestaat voornamelijk uit ammoniak (NH3) en stikstofoxiden (NOx), deze worden schadelijk als het in de lucht in aanraking komt met stikstof (N2). De verbindingen tussen deze gassen worden in het algemeen ‘stikstof’ genoemd.

De Nederlandse stikstofuitstoot bestaat ongeveer 65% uit ammoniak en 35% uit stikstofoxiden. Ammoniak komt vooral van de landbouw en veeteelt en stikstofoxiden worden vooral in het verkeer en de industrie uitgestoot.

Stikstofoxiden (NOx) bestaat uit zowel stikstofmonoxide (NO) als stikstofdioxide (NO2). Het inademen van NO2 is schadelijk voor de gezondheid en draagt bij aan de vorming van fijnstof. Mensen kunnen daar chronische longziekten zoals als astma en COPD van krijgen. Het percentage kinderen dat door stikstofdioxide astma ontwikkelt is in Nederland het hoogst van Europa! Ook kan blootstelling op de lange termijn hart- en vaatziekten veroorzaken.

In Nederland stoten we meer stikstof en fosfor uit dan het milieu kan absorberen. Nederland is zelfs de grootste stikstof-uitstoter van Europa, per hectare stoten we 4 keer meer dan het EU-gemiddelde uit. De grootste oorzaak is kunstmest en krachtvoer voor de landbouw. Bijna de helft van alle stikstof in kwetsbare Nederlandse natuurgebieden komt uit de landbouw. Een andere grote bron van uitstoot is de verbranding van fossiele brandstoffen, bijvoorbeeld tijdens het autorijden.

De schade die stikstof veroorzaakt aan de natuur en de volksgezondheid kost Nederland nu al 15 miljard per jaar.

De planetaire grens voor het gebruik van stikstof wordt in veel regio’s overschreden. Vooral in kwetsbare natuurgebieden moet de stikstof uitstoot drastisch omlaag. In 2035 mag in 26% van de Natura 2000-gebieden de kritische depositiewaarde (KDW) van stikstof neerslag overschreden worden. Momenteel wordt in 70% van de stikstofgevoelige natuur te veel stikstof neerslag waargenomen. De gemiddelde stikstofneerslag in de Nederlandse natuur is zo’n 40 kilo per hectare, terwijl stikstofgevoelige gebieden ongeveer 20 kilo per hectare aan kunnen. De huidige stikstof uitstoot moet in deze gevoelige gebieden dus nog met meer dan de helft omlaag. 

Jaarlijks stoten we in Nederand 142 miljoen kilo stikstof (N) in totaal uit. Gedeeld door 18 miljoen Nederlanders is dat 7,88 kilo per persoon. Omdat je niet precies kan weten waar jouw uitgestoten stikstof neerslaat lijkt ons het een mooi streven om heel Nederland (en eigenlijk de rest van de wereld) als stikstofgevoelig gebied te behandelen en je uitstoot met minimaal de helft te verminderen. 

De meest actuele uitstoot is hier terug te vinden.